سنگ کلیه رسوبات سختی است که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آید. ایجاد سنگهای کلیوی علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند.
اگرچه حرکت سنگهای کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود.
اگر کسی در معرض خطر تولید این سنگ ها باشد، پزشک متخصص اورولوژی میتواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند.
سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمیکند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. مشکلات از زمانی آغاز می‌گردد که سنگ در کلیه جابه‌جا میشود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد.
در این حالت، برخی یا همه موارد زیر دیده میشود:
یادمان باشد درد سنگ کلیه تغییر می‌کند. با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد دگرگون میشود.
سنگ کلیه معمولا یک علت واحد و مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند.
به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل میشود.
در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به هم و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اگر این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ را تسریع می‌نمایند.
انواع سنگ کلیه
اگر نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علل تشکیل سنگ را بهتر درک میکنیم و پزشک متخصص اورولوژی بهتر میتواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن ما را راهنمایی کند.
بنابراین، در صورت امکان بهتر است سنگ را برای تعیین جنس به آزمایشگاه تحویل بدهیم
سنگ کلسیمی
بیشتر سنگهای کلیه از جنس کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم.
اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید میشود. برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند.
علاوه بر غذاهایی که می‌خوریم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم غلظت کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند.
سنگهای کلیه ممکن است از جنس فسفات کلسیم هم باشند. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای میگرنی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ شوند.
سنگ ستراویتی
این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد میشود مانند عفونت دستگاه ادراری.
این سنگها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند و معمولا اندازه بزرگی دارند؛ به همین دلیل حرکت نمی‌کنند و علامت زیادی ندارند.
سنگ اسید اوریکی
این نوع سنگ در شخصی ایجاد میشود که مایعات کمی می‌نوشد ولی بدنش آب زیادی از دست می‌دهد.
کسانی که غذاهای سرشار از پروتیین می‌خورند یا اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند.
سنگ سیستینی
این نوع سنگ فقط در کسانی دیده میشود که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند.
در صورت بروز علائم سنگ کلیه باید به پزشک متخصص اورولوژی (بیماری‌های مجاری ادرار) مراجعه کرد.
دکتر ممکن است آزمایش خون (برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و اسید اوریک)، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی (ساده یا تخصصی) یا سی‌تی‌اسکن درخواست نماید.
سوال رایج از اورولوژیستها راجع به اقدامات کمکی برای دفع سنگ کلیه است.
توصیه های دکتر مجتبی عاملی اورولوژیست تهران به کسانی که در حال دفع سنگ هستند این است که:
مایعات زیاد مصرف کنند. جنس این مایعات هیچ فرقی ندارد. هر نوشیدنی که حجم ادرار را زیاد کند برای این بیماران خوب است.
اصرار بر مصرف ماء الشعیر تلخ نیست یعنی ماء الشعیرهای طعم دار هم همین خاصیت را دارند.
مصرف مشروبات الکلی کمک خاصی بیشتر از خوردن آب معمولی نمیکند.
انجام فعالیتهای ورزشی مفید است ولی لزوما نیاز به پریدن مکرر و پله بالا رفتن نیست.
اگر بیمار بدلیل تهوع شدید امکان خوردن مایعات ندارد میتوان سرم تزریقی برای بیمار تجویز نمود.
مصرف عرقیات گیاهی هیچ پشتوانه ثابت شده علمی ندارد ولی مصرف اکثر این عرقیجات بی ضرر است.
در کنار این موارد اورولوژیست با تجویز داروهایی میتواند التهاب حالب را کم کرده و یا حالب را گشاد کند تا سنگ راحتتر دفع شود.
توصیه اورولوژیستها بر اساس شایعترین جنس سنگ یعنی اگزالات کلسیم اینهاست:
مصرف بسیار زیاد مایعات در طول روز مهمترین توصیه است. باید به حدی مایعات مصرف شود که بالای 2 لیتر ادرار تولید شود. اگر کسی بالای 2 لیتر ادرار داشته باشد تقریبا قطعا سنگی نخواهد ساخت.
بهترین و سالمترین نوع مایعات آب است. دقت کنید که آب تصفیه شده یا نشده و کیفیت آب اهمیتی ندارد. فقط و فقط باید زیاد آب خورد هر نوع آبی.
مهمترین توصیه بعدی عدم مصرف نمک است. نمک به شدت باعث سنگ سازی کلیه میشود.
برای سنگهای اگزالاتی توصیه میکنیم این موارد مصرف نشود: چای پررنگ، نوشابه سیاه، فلفل، کاکائو، قهوه، اسفناج و ریواس.
نکته مهم بعدی اینست که مصرف لبنیات هیچ ضرری برای سنگهای کلیوی ندارد.
عدم مصرف لبنیات حتی باعث بدتر شدن سنگ سازی میشود. در نتیجه توصیه میشود با وعده های غذایی حتما لبنیاتی که شور نباشد مصرف شود.
اکثر اوقات سنگهای تا 5 میلیمتر در همه جای سیستم ادراری با درمان دارویی بهبود میابند و دفع میشوند.
اما برای سنگ های کلیوی 6 میلیمتری و بزرگتر باید یک اقدام مداخله ای انجام داد که شامل سنگ شکنی برون اندامی و سنگ شکنی درون اندامی میباشد.
سنگهای بالای شش میلیمتر داخل کالیسهای کلیه باید به روش سنگ شکنی برون اندامی(ESWL) درمان و شکسته شوند.
اما خیلی اوقات پیش می آید که این سنگها به این روش درمان مقاوم هستند و با چند نوبت سنگ شکنی هم شکسته و دفع نمیشوند. در این موارد باید از روشهای جراحی برای درمان آنها سود جست.
در حال حاضر در اکثر مراکز درمانی کشور این سنگها به روش PCNL درمان میشوند که روشی تهاجمی و با سوراخ کردن پهلوی بیمار انجام میشود و خطرات مخصوص به خود را دارد.
روش دیگر Retrograde Intra Renal Surgery(RIRS) است . در این روش به وسیله یورتروسکوپ انعطاف پذیر وارد تمام قسمتهای کلیه میشوند و با لیزر تمام سنگهای مقاوم به سنگ شکنی بیمار را میشکنند.
قطعات حاصل از شکستن این سنگها به قدری ریز میباشد که بیمار متوجه دفع آنها نخواهد شد. در این روش هیچ برشی بر روی بدن بیمار نمیدهند و بعد از عمل بیمار میتواند به سرعت ترخیص شود.
منبع: وبسایت رسمی دکتر امیرحسین بشاش ، دکتر ساینا
